Vào ngày 5 tháng 1, tại Hội thảo khoa học “Phục trang, Đạo cụ và Mặt nạ Hát bội Bình Định trong Không gian Văn hóa Hát bội Việt Nam”, tổ chức bởi Trường Đại học Quy Nhơn và Sở Khoa học & Công nghệ tỉnh Bình Định, các nhà nghiên cứu, nghệ sĩ, và nghệ nhân đã có những chia sẻ quan trọng, bổ sung thông tin nhằm làm rõ những đặc trưng độc đáo trong phục trang, đạo cụ, và mặt nạ của Hát bội Bình Định. Hội thảo cũng đưa ra các giải pháp để quảng bá hát bội Bình Định gắn kết với ngành du lịch.
Nét Đặc Sắc Của Hát Bội Bình Định
Mặc dù nhiều công trình nghiên cứu đã phân tích các yếu tố như kịch bản và kết cấu của các loại hình nghệ thuật sân khấu truyền thống, việc nghiên cứu về phục trang, đạo cụ và mặt nạ của Hát bội Bình Định vẫn còn khá hạn chế. Điều này đã thúc đẩy các nhà nghiên cứu tìm hiểu kỹ hơn về những điểm khác biệt trong mặt nạ Hát bội Bình Định so với các địa phương khác, như Quảng Nam và Đà Nẵng.
NSND Xuân Hợi chia sẻ, các nghệ sĩ Hát bội ngày xưa thường dùng thuật ngữ “kẻ mặt” để chỉ nghệ thuật hóa trang. Hát bội Bình Định đặc biệt nổi bật với hai kiểu hóa trang chủ đạo: tròng lõa (đen, đỏ) và tròng xéo (xám, đỏ), theo hình dáng cánh chim, phân chia khuôn mặt thành các tam giác để thể hiện tuổi tác của nhân vật.
Tác giả kịch bản Đoàn Thanh Tâm cũng chỉ ra rằng, nghệ thuật hóa trang trong Hát bội Bình Định không chỉ mang tính tượng trưng về lứa tuổi mà còn phản ánh tính cách và xuất thân của nhân vật. Điểm đặc biệt trong mặt nạ Hát bội Bình Định là các họa tiết, như tạo hình thoi trên sống mũi.
NSND Minh Ngọc bổ sung rằng mỗi vùng miền có cách hóa trang Hát bội khác nhau, giúp sân khấu Hát bội thêm sinh động và hấp dẫn. Cô cũng nhấn mạnh rằng ngoài hóa trang, các yếu tố như phục trang và hia mũi thuyền đặc trưng của Bình Định cũng cần được nghiên cứu và quảng bá, nhất là trong việc phục vụ du lịch.
Giữ Gìn Và Quảng Bá Di Sản Văn Hóa
TS Võ Minh Hải, Phó trưởng Khoa Khoa học Xã hội và Nhân văn, Trường Đại học Quy Nhơn, cho biết nghiên cứu về phục trang, đạo cụ và mặt nạ Hát bội Bình Định trong không gian văn hóa hát bội Việt Nam được thực hiện từ năm 2022 đến 2024. Nhóm nghiên cứu không chỉ phân tích sự khác biệt giữa Hát bội Bình Định với các vùng miền khác, mà còn đề xuất mô hình trưng bày phục trang và mặt nạ Hát bội Bình Định để quảng bá phục vụ du lịch.
Tại hội thảo, các chuyên gia đã thống nhất chọn vở San Hậu, một vở kinh điển trong kho tàng nghệ thuật Hát bội Việt Nam, để làm nổi bật ba mẫu mặt nạ tiêu biểu của Hát bội Bình Định. Ba nhân vật trong vở này – Phàn Định Công (lão tướng với mặt nạ tròng lõa đỏ), Khương Linh Tá (kép võ với mặt nạ tròng xéo), và Tạ Ôn Đình (tướng phản diện) – sẽ được in trên các sản phẩm tặng phẩm và đồ lưu niệm phục vụ du khách.
NSND Lê Tiến Thọ, nguyên Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, chia sẻ tại hội thảo rằng nên nghiên cứu sâu hơn sự khác biệt giữa mặt nạ Hát bội Bình Định và mặt nạ kinh kịch Trung Quốc, qua đó làm sáng tỏ hơn nguồn gốc và giá trị văn hóa của Hát bội Bình Định. Điều này không chỉ giúp bảo tồn giá trị di sản mà còn đóng góp vào việc phát triển bền vững không gian văn hóa Hát bội Bình Định nói riêng và Hát bội Việt Nam nói chung.
Nguồn: Văn Phòng
