Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào đời sống là xu thế tất yếu của xã hội hiện đại. Hiện tại, ngành công nghệ AI ở Việt Nam còn non trẻ; trình độ, kỹ năng ứng dụng AI vào các lĩnh vực công tác của đại đa số cán bộ, công chức, người dân mới ở ngưỡng “bình dân học vụ số”. Việc nhận diện, đấu tranh, ứng phó với ma trận tin giả, sản phẩm xấu độc từ AI do các thế lực thù địch thực hiện, đang đặt ra những yêu cầu mới với rất nhiều thách thức…
Cộng đồng mạng bày tỏ thích thú trước những sản phẩm có chất lượng nội dung và nghệ thuật tốt, mang tính giáo dục cao, thể hiện tính nhân văn sâu sắc, được tạo ra bởi các nhóm bạn trẻ có tinh thần yêu nước, giỏi công nghệ. Bên cạnh những thước phim tái hiện lịch sử hào hùng, thể hiện niềm tôn kính, tri ân Chủ tịch Hồ Chí Minh, các anh hùng liệt sĩ; ca ngợi Đảng Cộng sản Việt Nam, tình yêu quê hương, đất nước… là những sản phẩm văn hóa, nghệ thuật giải trí, được giới trẻ yêu thích.
Không có số liệu thống kê các sản phẩm AI về những chủ đề này, nhưng sự xuất hiện liên tục với tần suất lớn trên các nền tảng số cho thấy lòng yêu nước, niềm tự hào, tự tôn dân tộc của người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ Việt Nam vô cùng to lớn và đáng trân trọng. Nguồn năng lượng tích cực này cũng gợi mở cho các cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa, đội ngũ những người làm công tác tư tưởng văn hóa nhiều ý tưởng, phương thức nhằm đẩy mạnh công tác truyền thông bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng với phương châm lấy “xây” để “chống”.
Ở chiều ngược lại, vấn nạn tin giả, thông tin chứa nội dung, thông điệp xấu độc, phản động cũng được các thế lực thù địch tận dụng những phần mềm AI tung ra, xuất hiện nhan nhản trên các nền tảng số. Chúng sử dụng các thuật toán AI để lan truyền thông tin chống phá Đảng, chống phá đất nước theo xu hướng truy cập, tìm kiếm thông tin của cư dân mạng.
Chính vì vậy, khi một sự kiện diễn ra thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội (ví dụ hoạt động diễu binh, diễu hành; học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; sắp xếp, tinh gọn bộ máy; xử lý cán bộ tham nhũng, tiêu cực, v.v..), các thuật toán AI sẽ tự động cung cấp cho người dùng những sản phẩm xấu độc do các thế lực thù địch sản xuất bằng ứng dụng AI có nội dung liên quan. Nhiều người dùng mạng xã hội đã thốt lên: Cứ vào mạng là thông tin phản động nó đập vào mắt.
Với những người có am hiểu nhất định về công nghệ, có bản lĩnh tư tưởng chính trị vững vàng, có trình độ, kiến thức về lý luận chính trị… thì việc nhận diện không phải là vấn đề quá khó khăn. Nhưng với đại đa số công dân, đặc biệt là người dân vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, người lao động trong các khu công nghiệp, những thành phần ít có điều kiện tiếp xúc với công nghệ… thì để phân biệt thật-giả, tốt-xấu… là cả một thách thức.
Người viết bài này trong chuyến về quê mới đây đã chứng kiến nhiều chuyện dở khóc dở cười. Bà con cô bác, trong đó có nhiều cán bộ hưu trí, cựu chiến binh, bên bàn trà, chén rượu… rôm rả bàn chuyện thời sự, thế sự. Họ quả quyết rằng có một đại biểu Quốc hội ở Tây Nguyên, sau khi có ý kiến đề xuất tăng mức xử phạt các hành vi vi phạm luật giao thông đã bị xử lý kỷ luật bằng hình thức giáng chức, giáng cấp bậc quân hàm.
Tìm hiểu mới vỡ lẽ, đó là tin giả từ một sản phẩm truyền thông do các thế lực thù địch tạo nên bằng ứng dụng AI, lan truyền trên mạng xã hội. Vì tin giả được làm như thật nên đã đánh lừa được các giác quan của người dân. Lý giải vấn đề này, một chuyên gia AI ở Bộ tư lệnh 86 cho biết: Do ý kiến của đại biểu Quốc hội nhận được sự quan tâm rộng rãi của dư luận xã hội nên các thuật toán AI đã tự động cung cấp thông tin liên quan, trong đó có nhiều thông tin độc hại, phản động do các thế lực thù địch tạo ra để thực hiện mưu đồ chống phá đất nước.
Việc các thế lực thù địch sử dụng thuật toán AI thao túng tâm lý người dùng đã và đang tạo nên những cái bẫy nguy hiểm trên không gian mạng, khiến công tác nhận diện, đấu tranh gặp rất nhiều khó khăn, thách thức. Trong vấn nạn lừa đảo trực tuyến, nhiều nạn nhân bị lừa sạch tiền trong tài khoản ngân hàng chia sẻ, ban đầu khi tiếp nhận thông tin thì hoàn toàn tỉnh táo, nhưng sau đó bị cuốn vào cơn mê sảng giống như bị thôi miên. Thế là cứ làm theo lời đối tượng lừa đảo, đến khi tỉnh lại thì đã muộn. Nạn nhân không chỉ là người thiếu kiến thức, kỹ năng công nghệ mà ngay cả một số cán bộ quản lý, có học vị cao cũng dính bẫy.
Nắm bắt tâm lý, nhu cầu của xã hội thông qua xu hướng quan tâm, tìm kiếm thông tin trên không gian mạng, các thế lực thù địch và đối tượng phản động thường xuyên tận dụng, khai thác tiện ích từ các ứng dụng AI để thực hiện những chiến dịch truyền thông chống phá đất nước.
Nguy hại hơn, sau khi tung ma trận tin giả, một số đối tượng phản động đã ngông cuồng lên tiếng thách thức lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Những ngày gần đây, khi chúng ta triển khai lấy ý kiến nhân dân sửa đổi Hiến pháp năm 2013, không gian mạng xuất hiện cái gọi là “lá thư thách thức Tổng Bí thư Tô Lâm” của đối tượng phản động Nguyễn Văn Đài (tự xưng là luật sư Nguyễn Văn Đài). Với giọng điệu ngông cuồng, hỗn láo, thái độ trịch thượng, vô văn hóa, Nguyễn Văn Đài lên tiếng thách thức đòi bỏ Điều 4 của Hiến pháp. Khi thông tin phản động này được các thế lực thù địch ứng dụng thuật toán AI xâm nhập vào các tài khoản mạng xã hội, đã được một số đối tượng bất mãn, cơ hội chính trị cổ xúy, tung hô.
Trong bối cảnh trình độ, kỹ năng, nhận thức về công nghệ AI của đại bộ phận cán bộ, đảng viên, người dân mới ở ngưỡng “bình dân học vụ số”, việc nhận diện tin giả đã khó, triển khai các giải pháp đấu tranh, loại bỏ nó trong đời sống xã hội còn khó khăn hơn. Ma trận tin giả từ ứng dụng AI đều là ảo, nhưng hậu quả của nó là thật, có những cái thật phũ phàng, thật “chết người” mà chúng ta đang hằng ngày, hằng giờ phải đối mặt trong thế giới ảo.
Với tinh thần lấy “xây” để “chống”, cán bộ, đảng viên và công dân yêu nước cần nắm bắt, nghiên cứu, đối chiếu thông tin từ các tờ báo chính thống, tránh rơi vào bẫy tin giả. Đó cũng là cơ sở để “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, sử dụng thông tin, tư liệu chính thống để tham gia đấu tranh, phản bác những thông tin sai trái, thù địch trên không gian mạng…
Huyền Trang