Hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa là xu thế tất yếu, mở ra cho người Việt trẻ những cơ hội và thách thức rất lớn. Nhận thức được điều này, nhiều sinh viên đã không ngừng tự học, tự rèn luyện và đặt ra cho mình những mục tiêu nghề nghiệp để tham gia thị trường lao động quốc tế. Sinh viên Nguyễn Thị Yến, đang học năm 3 ngành Tài chính ngân hàng, trường ĐH Kinh Tế Luật cho rằng, mỗi sinh viên phải có những hiểu biết nhất định về ASEAN và tiến trình phát triển của cộng đồng chung để có những chuẩn bị cần thiết, vì vậy việc tìm học bổng thực tập tại Thái Lan hay Singapore cũng như làm việc tại nước ngoài là mục tiêu mà em đang phấn đấu: “Theo em, tới năm 2015 gia nhập ASEAN có những thách thức: về ngoại ngữ sinh viên cần đáp ứng vốn kiến thức ngoại ngữ sâu rộng cùng với sinh viên các nước Đông Nam Á, đó mới là điểm mạnh cho mình hội nhập. Về kiến thức chuyên cần phải được đáp ứng tối thiểu bằng tốt nghiệp phải là bằng khá trở lên mới có thể cạnh tranh với sinh viên nước ngoài”.
Còn với Nguyễn Trung Thành, sinh viên ngành song ngữ Nga – Anh trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, tìm hiểu văn hóa các nước trong khu vực là điều cần thiết: “Trong quá trình học, em cố gắng trang bị cho mình về tiếng Anh, các kỹ năng mềm như kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, tìm hiểu về văn hóa các nước bạn. Điều em cảm thấy khó nhất là khi mình tìm hiểu văn hóa nước bạn, hòa nhập thì khó mà hòa nhập nhanh được, vì văn hóa giữa mình và họ khác biệt nhau. Em muốn các trường có thể mở các lớp cho sinh viên học về văn hóa các nước ASEAN nói chung”.
Mặc dù mở ra nhiều cơ hội cho sinh viên có điều kiện tiếp xúc với thị trường lao động quốc tế, thế nhưng cũng chính môi trường ASEAN lại đặt ra cho họ những thách thức, nếu như không khắc phục những điểm yếu của mình ngay từ bây giờ, nguồn nhân lực trẻ nước ta dễ dàng bị các nước khác qua mặt ngay chính ở môi trường làm việc trong nước. Những kỹ năng yếu kém của thanh niên VN vẫn là đề tài xuất hiện trong nhiều hội thảo, từng được các chuyên gia trong và ngoài nước phân tích, mổ xẻ và cũng là vấn đề khiến nhiều sinh viên khi ra trường khó tìm kiếm công việc phù hợp. Các kỹ năng như: kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình, giao tiếp và ngoại ngữ… được đánh giá là thiếu và yếu của sinh viên. TS Nguyễn Đức Nghĩa, Phó Giám đốc ĐHQG TPHCM nhận xét: “Bản lĩnh và sự tự tin của sinh viên VN hiện nay phải nói là chưa cao. Các em đứng lên các em chỉ dám đặt câu hỏi chứ chưa dám nói lên ý kiến của mình. Có thể là do phong cách giảng dạy của các thầy cô, cấu tạo của lớp học khiến cho các em trở thành đối tượng chỉ ngồi phía dưới và hướng lên phía trên để nghe thầy nói, chứ không phải cấu trúc mà trong đó sinh viên có thể trao đổi ý kiến với thầy cô giáo. Thứ hai, điều kiện để các em tiếp xúc với doanh nghiệp, với xã hội chưa sớm và chưa nhiều. Sinh viên từ năm thứ nhất phải tham gia sinh hoạt cộng đồng, tham quan thực hành tại các xí nghiệp nhiều hơn”.
Nếu không trang bị những kỹ năng này, người trẻ càng khó có thể chinh phục các doanh nghiệp tại nước ngoài. Vũ Diệu Hương, hiện đang làm việc tại một công ty truyền thông ở Hàn Quốc chia sẻ, sau gần một năm làm việc tại môi trường quốc tế với nhiều lao động đến từ các nước khác nhau, Diệu Hương đã rút ra nhận xét: “Em nghĩ người VN mình khá thông minh, thích ứng công việc khá nhanh. Nhưng khi làm việc ở một tập đoàn lớn, yêu cầu khả năng làm việc nhóm thì người VN chưa thích ứng được như người nước ngoài. Thứ hai là khả năng sáng tạo, khả năng nói tiếng Anh cũng chưa bằng các nước khác. Trong các công ty Hàn quốc, người ta đánh giá năng lực cũng cao nhưng thái độ làm việc được đánh giá cao hơn. Họ quan tâm mình làm được gì cho công ty, có đóng góp được gì cho công ty hay không”.
Có thể nói, yếu tố ngoại ngữ là một công cụ không thể thiếu trong quá trình hội nhập, bởi theo như TS Nguyễn Tấn Bình, Phó hiệu trưởng trường ĐH Văn Hiến, nếu thiếu kỹ năng này, lao động nước ta sẽ lép vế hơn ở thị trường lao động quốc tế lẫn tại sân nhà. Ông nêu một dẫn chứng thú vị khi so sánh giữa lao động VN và Philippines: “Hãy xem tiếng Anh là công cụ, nếu như giả định không có tiếng Anh thì bao nhiêu kiến thức của mình không ai cân đong đo đếm được. Ví dụ, nói về thị trường xuất khẩu lao động, những công việc như: làm việc nhà, quản gia cho các nước trên thế giới, ai cũng thừa nhận người VN có tố chất chăm chỉ, gần gũi thế nhưng lại thua lao động Philippines ở chỗ mình không nói tiếng Anh được. Hay công việc điều dưỡng viên tại bệnh viện FV tôi từng thấy, một em rất trẻ nói chuyện với mình bằng tiếng Anh, mình tưởng người Việt nhưng hóa ra lại là người Philipines, trong khi cách chăm sóc, quan tâm thì điều dưỡng người Việt hơn, nhưng mức lương lại không bằng họ”.
Việc chúng ta chuẩn bị hội nhập quốc tế nói chung và cộng đồng ASEAN nói riêng được Bộ GD-ĐT triển khai từ rất sớm, nhằm chuẩn hóa trình độ đào tạo của sinh viên cũng như các lực lượng lao động ở VN, Bộ GD-ĐT phối hợp với Bộ Lao động Thương binh và xã hội xây dựng khung trình độ quốc gia, dự kiến ban hành vào năm 2014. Với việc công nhận các bằng cấp của ta tương thích với bằng cấp các nước ASEAN sẽ giúp cho sinh viên tốt nghiệp ra trường d
ễ dàng cạnh tranh với lao động trong khu vực, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Bùi Văn Ga nhấn mạnh: “Điều quan trọng là không phải dừng lại ở ĐH mà chúng tôi muốn tất cả các cấp độ từ đào tạo nghề, đến trung cấp chuyên nghiệp, CĐ, ĐH đều cần phải có khung trình độ, tương thích với khung trình độ ASEAN. Để làm sao khi tốt nghiệp trung cấp ở Thái Lan, Singapore hay VN đều cùng một trình độ để lao động có thể đi tới các quốc gia này làm việc và cùng được trả một mức lương, vì cùng một khung trình độ năng lực. Sinh viên tốt nghiệp ĐH của ta sau bốn năm phải tương thích với ĐH các nước”.
Rõ ràng là chuẩn bị cho quá trình hội nhập cộng đồng chung ASEAN vào năm 2015 phải được sinh viên, những người lao động trẻ tương lai đầu tư ngay từ bây giờ. Muốn thành công trong môi trường cạnh tranh, người Việt trẻ phải có ý thức mở rộng kiến thức nghề nghiệp, nâng cao năng lực tư duy khoa học, độc lập, lao động sáng tạo, phát huy sáng kiến, áp dụng công nghệ mới không ngừng phát triển kỹ năng nghề nghiệp… để hình thành một thế hệ thanh niên có tri thức, bản lĩnh, vững vàng hội nhập quốc tế, góp phần mang trí tuệ và bản lĩnh VN sánh cùng với bạn bè quốc tế.
